บทที่1 ความปลอดภัยและทักษะในการปฏิบัติการเคมี

  

1.1ความปลอดภัยในการทำงานกับสารเคมี
  1.1.1 ประเภทของสารเคมี
 สารเคมีมีหลายประเภท แต่ละประเภทจึงมีฉลากข้อมูลเกี่ยวกับสารเพื่อความปลอดภัย การนำไปใช้
การกำจัด และการจัดเก็บ โดยฉลากควรมีข้อมูลดังนี้
  1.ชื่อผลิตภัณฑ์
  2.รูปลักษณะ แสดงความเป็นอันตรายของสารเคมี
  3.คำเตือน ข้อมูลความเป็นอันตราย และข้อควรระวัง
  4.ข้อมูลของบริษัทผู้ผลิตสารเคมี

                                                                 ตัวอย่างฉลากสารเคมี

     GHS (Globally Harmonised System for Classification and labeling of Chemicals) เป็นระบบการจัดกลุ่มสารเคมี การติดฉลาก และการแสดงรายละเอียดบนเอกสารข้อมูลความปลอดภัย (Safety Data Sheet : SDS) เพื่อให้แต่ละประเทศสามารถสื่อสารและเข้าใจข้อมูลที่เกี่ยวข้องกับอันตรายที่เกิดจากสารเคมีในทิศทางเดียวกัน ซึ่งจะช่วยลดความซ้ำซ้อนและค่าใช้จ่ายในการทดสอบและประเมินสารเคมี ตลอดจนสร้างความเชื่อมั่นว่าการใช้สารเคมีแต่ละประเภทจะถูกต้องตามวัตถุประสงค์ โดยไม่เกิดผลเสียหรืออันตรายต่อสุขภาพมนุษย์และสิ่งแวดล้อมแต่อย่างใด

ตัวอย่างสัญลักษณ์ 

  1.1.2 ข้อควรปฏิบัติในการทำปฏิบัติการทางเคมี

    ก่อนทำปฏิบัติการ

  1.ศึกษาขั้นตอนหรือวิธีการทำปฏิบัติการให้เข้าใจ

  2.ศึกษาข้อมูลของสารเคมีที่ใช้

  3.แต่งกายให้เหมาะสม

    ขณะทำปฏิบัติการ

  1.ข้อปฏิบัติโดยทั่วไป

    1.1สวมแว่นตานิรภัย

    1.2ห้ามรับประทานอาหารและเครื่องดื่ม

    1.3ไม่ทำการทดลองในห้องปฏิัติการเพียลำพัง

    1.4ไม่เล่นและไม่รบกวนผู้อื่นในขณะทำปฏิบัติการ

    1.5ปฏิบัติตามขั้นตอนและวิธีการอยาสงเคร่งครัด

    1.6ไม่ปล่อยให้อุปกรณ์ให้ความร้อนทำงานโดยไม่มีคนดูแล

  2.ข้อปฏิบัติในหารใช้สารเคมี

    2.1อ่านชื่อสารเคมีและฉลากให้แน่ใจก่อนนำไปใช้

    2.2การเคลื่อนย้าย การแบ่ง และการถ่ายเทสารเคมีต้องทำด้วยความระมัดระวัง

    2.3การทำปฏิกิริยาเคมีในหลอดทดลอง ต้องหันปากหลอดออกจากตัว

    2.4ห้ามชิมหรือสูดดมสารเคมีโดยตรง

    2.5การเจือจาร ก้ามเทนํ้าลงกรดแต่ให้เทกรดลงนํ้า

    2.6ไม่เทสารเคมีที่เหลือจากเทหรือตักออกจากขวดแล้วกลับเข้าขวดเด็ดขาด

    2.7เมื่อสารเคมีหกให้กวาดแล้วทิ้งในที่ทิ้งสารเคมี

  หลังทำปฏิบัติการ

  1.ทำความสะอาดอุปกรณ์

  2.ก่อนออกจากห้องให้ถอดชุดปฏิบัติการ

1.1.3การกำจัดสารเคมี

  1.สารเคมีที่เป็นของเหลวไม่อันตรายละลายนํ้าได้มี่ค่าpHเป็นกลางสามารถเทลงอ่างและเปิดนํ้าตามได้

  2.สารละลายเข้มข้นบางชนิด ควรเจือจารก่อนทิ้ง

  3.สารเคมีที่เป็นของแข็งไม่อันตราย สามารถใส่ภาชนะที่ปิดมิดชิดติดฉลากแล้วทิ้งในที่ทิ้งสารได้

  4.สารไวไฟควรทิ้งไว้ในภาชนะที่ห้องปฏิบัติการเตรียมไว้

1.2 อุบัติเหตุจากสารเคมี

 การปฐมพยบาลเมื่อร่างการสัมผัสสารเคมี

 1.ถอดเสื้อผ้าบริเวณที่เปื้อนออก

 2.กรณีที่เป็นสารเคมีละลายนํ้าได้ควรเปิดนํ้าไหลผ่านในปริมาณมาก

 3.กรณีที่สารเคมีไม่ละลายนํ้า ให้ล้างด้วยนํ้าสบู่

 4.หากทราบว่าสารเคมีคือสารใด ให้ปฏิบัติตามข้อกำหนดในเอกสารควมปลอดภัยของสารเคมี

 การปฐมพยาบาลเมื่อสารเคมีเข้าตา

   ตะแคงศีรษธให้ตาด้านที่สัมผัสสารเคมีอยู่ด้านล่างแล้วเปิดนํ้าไหลผ่าน พยายามกรอกตาในนํ้าประมาณ10นาที จนแน่ใจว่าสารเคมีออกหมดแล้ว

การปฐมพยาบาลเมื่อสูดดมแก๊สพิษ

1.เมื่อมีแก๊สพิษเกิดขึ้นต้องรีบออกจารบริเวณนั้น

2.หากมีผู้หมดสติ ต้องรีบเคลื่อนย้าย

3.ปลดเสื้อผ้าให้ผู้หมดสติหายใจได้สะดวก

4.สังเกตกาเต้นของหัวใจและการหายใจ

การปฐมพยาบาลเมื่อโดนความร้อน

แช่นํ้าเย็นหรือปิดแผลด้วยผ้าชุบนํ้าจนหายปวดแสบปวดร้อนแล้วทาด้วยยาขี้ผึ้ง หากเกิดบาดแผลใหย่ให้นำส่งแพทย์

1.3การวัดปริมาณสาร  ความน่าเชื่อถือของข้อมูลสามารถพิจารณาได้จาก2ส่วนตือความเที่ยงและความแม่น ซึ่งได้จากการวัด

1.3.1 อุปกรณ์วัดปริมาตร

                  บีกเกอร์                                                              ขวดรูปกรวย  

                                  

    

          กระบอกตวง                                                                  ปิเปตต์

                              

               บิวเรตต์                                                                    ขวดกำหนดปริมาตร

                                                

1.3.2 อุปกรณ์วัดมวล

เครื่องชั่งแบบสามคาน                                                 เครื่องชั่งไฟฟ้า

                   

1.3.3 เลขนัยสำคัญ  จำนวนหลักของตัวเลขที่แสดงความเที่ยงตรงของปริมาณที่วัดหรือคำนวณได้

การนับเลขนัยสำคัญ

1.เลข 1 ถึง 9 ให้นับเป็นเลขนัยสำคัญ

2.เลข 0 อยู่ระหว่างตัวเลข(1-9) ให้นับเป็นเลขนัยสำคัญ

3.เลข 0 อยู่หลังตัวเลข(1-9) และมีจุดทศนิยมให้นับเป็นเลขนัยสำคัญ

4.เลข 0 อยู่ด้านซ้ายมือของตัวเลขไม่นับเป็นเลขนัยสำคัญ

5.เลขที่เขียนในรูปสัญกรณ์วิทยาศาสตร์ โดยตัวเลขสัมประสิทธิ์ทุกตัวเป็นเลขนัยสำคัญ

 การปัดตัวเลข

1.ตัวเลขถัดจากตำแหน่งที่ต้องการมีค่าน้อยกว่า5ให้ปัดลง

2.ตัวเลขถัดจากตำแหน่งที่ต้องการมีค่ามากกว่า5ให้ปัดขึ้น

3.ตัวเลขถัดจากตำแหน่งที่ต้องการมีค่าเท่ากับ5ให้ปัดขึ้น

 การบวกและการลบ

ผลลัพธ์ที่ได้ะมีจำนวนตัวเลขที่อยู่หลังจุดทศนิยมเท่ากับข้อมูลที่มีจำนวนตัวเลขที่อยู่หลังุดทศนิยมน้อยที่สุด

การคูณและการหาร

ผลลัพธ์ที่ได้จะมีจำนวนเลขนัยสำคัญเท่ากับข้อมูลที่มีเลขนัยสำคัญน้อยที่สุด

การคำนวณที่เกี่ยวข้องกับตัวเลขที่แม่นตรง

ไม่ต้องพิจารณาเลขนับสำคัญของตัวเลขที่แม่นตรง

1.4หน่วยวัด

1.4.1หน่วยในระบบเอสไอ

หน่วยเอสไแพื้นฐาน

หน่วยเอสไออนุพันธ์

หน่วยนอกระบบเอสไอ

นอกจากหน่วยในระบบเอสไอแล้ว ในทางเคมียังมีหน่วยอื่นที่ได้ับการยอมรับและใช้กันอย่างแพร่หลาย เช่น ปริมาตร ลิตร(L) 

       มวล กรัม(g)  ดอลตัน(Da)  หน่วยมวลอะตอม(u)

       ความดัน บาร์ (bar) มิลลิปรอท(mmHg) บรรยากาศ(atm)

      ความยาว อังสตรอม(Aํ)

      พลังงาน  แคลอรี่(cal)

     อุณหภูมิ องศาเซลเซียส ( ํC)

1.4.2 แฟกเตอร์เปลี่ยนหน่วย เป็นอัตราส่วนระหว่างหน่วยที่แตกต่างกัน2หน่วยท่มีปริมาณเท่ากัน

เช่น  1 L = 1000 ml      (1 L / 1000 ml)  =1  เป็นแฟคเตอร์ที่จะเปลี่ยน ml  ให้เป็น L

สารละลายกลูโคส 9 % โดยมวล/ปริมตร =  สารละลายกลูโคส  (9  g /สารละลาย 100 ml )

                                                    = (10 g)(1 mol/180 g)/(100ml)(1 L/1000 ml)

                                                    = 0.5 mol/L

วิธีเทียบหน่วย ทำได้โดยการคูณปริมานในหน่วยเริ่มต้นด้วยแฟกเตอร์ที่มีหน่วยที่ต้องการอยู่มด้านบนตามสมการ

ปริมาณและหน่วยที่ต้องการ=ปริมาณและหน่วยเริ่มต้น x หน่วยที่ต้องการ/หน่วยเริ่มต้น

1.5วิธีการทางวิทยาศาสตร์ เป็นกระบวนการศึกษาหาความรู้ทางวิทยาศาสตร์ที่มีแบบแผนขั้นตอน 

  1.การสังเกต

  2.การตั้งสมมติฐาน

  3.การตรวจสอบสมมติฐาน

  4.การรวบรวมข้อมูลและวิเคราะห์ผล

  5.การสรุปผล

ทั้งนี้ในการศึกษาหาความรู้ทางวิทยาศาสร์นั้นไม่มีรูปแบบตายตัว โดยอาจจะมีรายละเอียดแตกต่างขึ้นอยู่กับคำถาม บริบท และวิธีการใช้ในการสำรวจตรวจสอบ